Tímanna tákn

"Ef maður vill stela í þjófafélagi, þá verður að stela samkvæmt lögum; og helst að hafa... tekið þátt í að setja lögin sjálfur."

Halldór Kiljan Laxness , 26. kafli - Atómstöðin - Organistinn við Uglu.

Að halda friðinn í samfélaginu

Árið 2009 var ár sem að einkenndist almennt af óeiningu og ófriði í samfélaginu. Því miður hafa stjórnmálaöflin ekki náð að sameina land og þjóð. Sundurleitni og vanvirðing fyrir grunngildunum hafa verið ráðandi. Stundum er best að þegja og skipta sér ekki af, og stundum er líka nauðsynlegt að tjá sig og segja sína skoðun. Margir einstaklingar hafa látið í ljós þá skoðun sína að það sé ekki eðliegt af ríkissaksóknara að gefa út ákæru á hendur þeim taldir eru hafi rofið friðhelgi Alþingis Íslendinga. Eftir að hafa lesið pistil á netinu þar sem að lögreglumaður skrifar Sölva á Skjánum þá er ég þeirrar skoðunar að við þurfum að staldra við og draga línuna sem skilur á milli friðar og ófriðar. 

Í lýðræðisríki jafngilda árásir á helstu stofnanir hins opinbera árásum á fólkið í landinu og því verður ekki þegjandi tekið. Auðvitað geta menn haft sýnar skoðanir á málum en lesningin hér að neðan segir margt um það ástand sem skapaðist og vekur upp spurningar um hvernig og hvenær ber að bregðast við ástandi eins og því sem að skapaðist við Alþingi í aðdraganda hrunsins. Það er eðlilegt að velta því fyrir sér hvort að opinberar persónur geti yfir höfuð gengið óhult um stræti og torg, og hvort að löggæslan í landinu sé undir það búin að takast á við óeirðir og uppþot almennt? Erum við að sigla inn í nýja tíma án þess að vita af því?

Pistillinn hér að neðan segir mikið en hann er eignaður óþekktum lögreglumanni:

,,Það er mat margra lögreglumanna að eignaspjöll og látlausar árásir á lögreglumenn þessa daga hafi verið leyft að ganga allt of lengi og allt of langt. Ég stóð vaktina þessa daga og kom fyrst niður eftir þegar að fólk hafði umkringt Alþingi og lamdi á rúður með ýmsum áhöldum. Við smátt og smátt náðum að ýta fólki frá húsinu og inn í miðjan garðinn. Það var ótrúlega súrrealískt að standa þarna og horfa á ungt fólk allt niður í 16-17 ára, klætt í fín merkjaföt, brosandi útað eyrum þegar það skvetti úr súrmjólkurfernum yfir höfuð lögreglumanna. Allskyns mjólkurvörum sem það keypti af Jóni Ásgeiri í Austurstræti.

Mikill minnihluti fólksins var "venjulegt" fólk, fólk sem manni fannst "eðlilegt" að væri statt á Austurvelli til þess að nýta sér tjáningarfrelsið sitt og lýsa vanþóknun sinni á algeru gjaldþroti stjórnmálamanna. Fólk sem maður fann til samkenndar við. Ég er alls ekki að segja að ungt fólk eigi ekki að mótmæla né hafi til þess þroska. Ég er eingöngu að segja að upplifun mín (staðfest af mörgum félaga minna) var sú að mikið af unga fólkinu þarna var eingöngu komið til þess að djöflast í lögreglunni.

Hvernig er hægt að biðja lögreglumenn um að bíða og bíða og horfa upp á endalaus lögbrot fólks sem mætir til þess að svala annarlegum hvötum sínum? Fyrir laun sem eru í engu samræmi við líkamlegt og andlegt álag starfsins. Það er skoðun margra að lögreglan hefði átt að grípa mun fyrr inn í þessa atburðarás og að stjórnendur lögreglunnar hafi í raun og veru ekki þorað að taka ákvarðanir fyrr en raun bar vitni. Sú aðgerð að fólk stillti sér upp fyrir framan lögregluna til að verja hana staðfestir þetta mat mitt og annarra lögreglumanna. Meirihluti fólksins gekk alltof langt gagnvart lögreglunni, og lögreglan brást ekki við því.

Það er aldrei fallegt að sjá lögreglu beita valdi. En það er algerlega kristaltært að lögreglan stofnar ekki til átaka í óeirðum. Hún er mætt á svæðið til að ljúka átökunum. Oftast er það gert með beitingu valds. Annað er ekki hægt. Það var prófað að leyfa mótmælendum (aðallega fólki sem var að gera eitthvað annað en að mótmæla) að ganga berserksgang gegn bæði lifandi fólki (lögreglumönnum) og dauðum hlutum (t.d. Oslóartréinu) og það gekk sífellt lengra og lengra og endaði með saur- og grjótkasti eins og frægt er orðið. M.a. var tvívegis skotið úr stórum línubyssum eins og finnast í bátum að hópi lögreglumanna fyrir framan Alþingi síðustu nóttina. Aðgerðaleysi lögreglunnar gerði því ekkert annað en að stigmagna framgöngu óeirðaseggja. Með því að grípa fyrr inn í hefði klárlega mátt koma í veg fyrir einhver meiðsli."

 

 

Með lögum skal land byggja en ólögum eyða

Það er ljóst að gagnrýni Snorra Magnússonar, formanns Landssambands lögreglumanna, hleypir nýju lífi inn í umræðuna um framgöngu núverandi ráðherra og alþingismanna í aðdraganda hrunsins. Auðvitað var það svo að það var enginm vegur að ræða þessi mál af neinu viti í öllum æsingnum og umsátursástandinu sem skapaðist við Alþingi Íslendinga og Lögreglustöðina við Hverfisgötu. Eðli máls samkvæmt hlýtur Snorri að hafa sínar upplýsingar af viðtölum við lögreglumennina sem að stóðu vaktina við helstu stofnanir lýðveldisins á átakatímum. Er það ekki réttmæt krafa að þeir sem þjóna þegnum þessa lands, hafi til þess æru og vit til þess að sýna gott fordæmi, sérstaklega þegar aðsteðjandi hætta vofir yfir ríkisstjórn og almannaheill. Úr því að þessi gagnrýni hefur komið fram er þá ekki rétt að fjölmiðlar taki upp málið og fylgi því eftir á gagnrýnin hátt? Það er ekkert að borgaralegum mótmælum en það er fín lína á milli þess hægt er að flokka sem mótmæli og þess að rjúfa friðinn í réttarríki.

 

Það skiptir ekki máli hversu miklu menn afla, heldur hve miklu maður eyðir!

Það fór ekki mikið fyrir því í fjölmiðlum en Íslendingar búsettir erlendis voru ekki boðnir í móttöku í sendiráðum okkar til þess að fagna 1. desember. Skiljanlegt í núverandi árferði og lítið hægt að segja um það. Ég er nú samt á því að margir hefðu mætt og haft með sér drykki og meðlæti ef það hefði verið beðið um það. Andlega kreppan birtist líka í því að fólk hættir að hittast og tala saman, en kannski dagskipunin úr Utanríkisráðuneytinu hafi verið þess eðlis að bann hafi verið lagt við samkomum þann 1. desember. Hver veit?

Fékk þó tölvupóst frá Fastanefnd Íslands í Genf 1. desember. Það var ekki einu sinni haft fyrir því að óska fólki til hamingju með daginn. Kannski ekki illa meint hjá þeim sem sendi póstinn, einungis verið að skerpa á samskiptalistunum. Kannski dæmigert fyrir tíðarandann, virðing þverrandi fer fyrir grunngildum forfeðranna og þeirri baráttu sem að þeir háðu fyrir sjálfstæði þjóðarinnar. Kannski er ekki nema von, jafnvel alþingismenn hafa verið myndaðir þar sem að atlaga hefur verið gerð að lögreglu og öðrum stofnunum lýðveldisins.

Ég fór að velta ICESAVE málinu enn og aftur og ég er þess fullviss að ráðamenn fyrr á tímum hefðu ekki sýnt sama undirlægjuháttin gagnvart besku og hollensku nýlenduherrunum. Ég reyndi að setja mig í spor gömlu meistaranna og spáði í það hver leikjafræði þeirra hefði verið. Það er flestum ljóst að þjóðin er beygð en ekki brotin eftir allt sem á undan er gengið. Núna er tíminn til þess að spyrna við fótunum og sækja þann rétt sem við teljum okkur eiga í ICESAVE málinu og blása til sóknar.

Særingamenn samtímans telja þjóðinni trú um að allt muni blessast í framtíðinni ef við samþykkjum gjörninginn. Þjóð sem að er ekki í tengslum við fortíðina mun ganga beygð og brotin inn í framtíðina. Er eitthvað að því að menn spyrni við fótum og reyni að sækja rétt sinn í samræmi við ákvæði EES samningsins, sérstaklega ef menn geta fært rök fyrir því að vandinn liggi í gölluð regluverki Evrópusambandsins.

Ég hlustaði á fjármálaráðherra að kvöldi 1. desember lýsa því yfir að íslensk fyrirtæki hefðu betri samkeppnisstöðu gagnvart erlendum innflutningi þrátt fyrir auknar álögur og skatta. Hljómaði svona eins og  þegar Davíð í SÓL var að berjast við ofurskattana  í smjörlíkis- og safagerðinni þegar að flest iðnfyrirtæki voru skattlögð út í horn. Það er ekki von að fjármálaráðherra skilji ekki að fyrirtækin í framleiðslugeiranum þurfa að segja upp fólki vegna þess að eftirspurnin hefur fallið í samræmi við minni kaupmátt, auk þess sem almenningur hefur dregið stórlega úr neyslu sinni.  Verð á aðföngum fyrirtækja hefur hækkað og þessum kostnaðarhækkunum fyrirtækjanna er náttúrulega velt út í verðlagið. Málið snýr ekki að samkeppnisstöðu gagnvart erlendum innflutningi heldur hinu að ríkið hefur ekki blásið lífi í atvinnulífið með góðum ákvörðunum. Kannski að fjármálaráðherra skilji þetta allt saman þegar að hann fer að telja skattféð á næstu mánuðum.

Í núverandi árferði skiptir það litlu hversu mikið menn afla heldur hitt hversu miklu menn þurfa að eyða, fyrirtæki og fjölskyldur eru fastar í útgjöldunum sem ekki sér fyrir endann á. Það er kjarni málsins. Alli ríki eða Aðalsteinn Jónsson heitinn hitti naglann á höfuðið þegar hann sagði: ,,Það skiptir ekki máli hve mikið maður aflar, heldur hve miklu maður eyðir."  Er þetta ekki einmitt kjarni málsins í dag? Fólk og fyrirtæki eru föst í ástandi þar sem engin er útgönguleiðin, ekki er hægt að auka tekjurnar en á sama tíma æða úgjöldin áfram og engin fær rönd við reist. Útgjaldagrunnurinn hækkar og hækkar en tekjurnar eru þær sömu. Þekkir fólkk söguna og áhrifin. Já, staðreyndin er nefninlega sú að það skiptir ekki máli hversu miklu menn afla heldur hve miklu þarf að eyða.

 

Val á milli bænaturna og hernaðar

Svissneska þjóðin gengur enn og aftur að kjörborðinu í dag þegar að þjóðaratkvæðagreiðslur verða um tvö mál. Fyrsta málið er hvort leyfa eigi að byggja turna á moskur múslima sem að telja ca 160 hérna í Sviss. Flestar þessar moskur eru á iðnaðarsvæðum, afdönkuðum verksmiðjuhúsum o.s.frv. en múslimar eru ca. 4.5% þjóðarinnar. Stór hluti múslima kom upp úr 1990 með falli fyrrum Júgóslavíu og Tyrklandi en þeir þóttu hófsamir í öllu sínu. Svissneska þjóðin telur að spyrna verði við fótum núna enda séu kristin gildi á undanhaldi. Helstu andstæðingar bænaturnanna segja að ný tegund róttækra múslima sé að innleiða strangari siði í klæðaburði auk notkun höfuðslæðu hjá konum. Nokkrir þingmenn á hægri kantinum hafa sagt að þeir séu ekki á móti múslimum, en þeir hafni þeim pólitíska öfgastimpli sem til staðar er. Þeir sem eru ekki fylgjandi banninu segja að slíkt bann kunni að skaða ímynd Sviss erlendis og þá sérstaklega á meðan múslimskra ríkja.

Þó að það hafi ekki farið hátt í umræðunni þá selja svissnesk fyrritæki allnokkuð af vopnum og öðrum búnaði til hernaðar. Í dag er kjósendum einnig gefinn kostur á að tjá sig um þau mál og kjósa hvort leyfi eigi slíkan útflutning frá ríki sem að kennir sig við frið. Það er vonast til þess að konur styðji þá hugmynd af fullum krafti. Margur hefur hins vegar bent á að slíkt bann muni kosta þjóðarbúið þúsundir starfa og veikja jafnframt varnir Sviss gagnvart umheiminum. Það er talin vera lítil von á að þetta verði samþykkt hérna í þessu friðsama ríki þar sem að ungir hermenn ganga alvopnaðir með M16 riffilinn inn á Mcdonalds til þess að fá sér í svanginn á milli æfinga og þykir ekki mikið mál.

Það má segja að pólítíska kerfið í Sviss leyfir þjóðinni að fara með mál í þjóðaratkvæðagreiðslu ef nægilega margir samþykkja beiðni þar um. Kannski að við Íselndingar getum eitthvað lært af þessari skrýtnu þjóð í alparíkinu Sviss sem er ímynd hreinleikans og Heiðu litlu. Þeir eru jú rétt eins og við Íslendingar með kross í fána sínum.

Að slíta í sundur lögin

Ég get svo sannarlega verið sammála, lögmanninum Karli Axelssyni, og grein hans í Morgunblaðinu í gærdag. Rétt er að benda á það að ég er ekkert sérstaklega að hugsa um málið sjálft eða þann aðila sem um er rætt í greininni, heldur er ég að horfa almennt á hlutina. Því miður hafa of margar aftökur átt sér stað í fjölmiðlum sem á bloggsíðum, burt séð frá því hvort að menn hafi eitthvað til síns máls eður ei, þá er grundvallatriðið í því ríki sem við viljum byggja fólgin í virðingu fyrir grunngildum og lögum réttarríkisins. 

,,Þýðing raunverulegs réttarríkis er aldrei meiri en á tímum eins og þeim sem við nú lifum á Íslandi. Þegar almenningur kallar á hefnd og pólitískar vinsældakeilur eru slegnar sem aldrei fyrr er stutt í geðþóttann. Þá gleymast líka fljótt þær helgu mannréttindareglur sem kveða m.a. á um sakleysi uns sekt er sönnuð og leggja þann grundvöll að málsmeðferð að fyrst séu sakargiftir á hendur mönnum rannsakaðar, þeir séu síðan ákærðir og loks dæmdir standi efni til þess. Er þá ógetið þeirri reglu sem ekki skiptir minnstu máli að við ákærum ekki menn nema meintar sakargiftir séu líklegri til sakfellis en ekki. Meðferð ákæruvalds má aldrei fela í sér einhverskonar tilraunastarfsemi.'' 

Þorgeir Ljósvetningagoði og lögsögumaður Alþingis var uppi á tímum þegar miklur deilur stóðu yfir um kristnitökuna. Hann sagði: ,,Það mun vera satt, er vér slítum í sundur lögin að vér munum slíta og friðinn.'' 

Það virðist sem að umburðarlyndið sé ekki lengur til staðar í þjóðfélaginu, og oft virðast fjölmiðlar stjórnast af því einu að koma höggi á fólk. Er ekki einmitt mikilvægt núna að láta dómstólana vinna sína vinnu, og varast sleggjudóma og yfirlýsingar þegar að mál eru enn í vinnslu? Ákveðnir fjölmiðlar hafa farið offari að mínu mati í framsetningu á fréttum sínum, og mörg dæmi eru um að fréttir séu hroðvirknislega unnar en það á þó ekki við um alla miðla. Það gleymist oft að aðgát skal höf'ð í nærveru sálar og þar gegna fjölmiðlar veigamiklu hlutverki.

 

Hvað með ábyrgð á framtíð barnanna sem landið munu erfa?

Það verður fróðlegt að fylgjast með uppbyggingarstarfinu sem framundan er, enda telja margir að það sé verið að byggja upp kerfi sem að miðar að því að sem flestir flytji úr landi, og þannig mun skattberandi einstaklingum fækka. Þjóðin þarf ekki á fyrirlestrum að halda um það sem var heldur hvernig við ætlum að takast á við framtíðina. Brjálæðið eitt og sér er að vísa alltaf til fortíðar eins og framtíðarsýnin sé föst í baksýnisspeglinum. Það segir mér hugur að þjóðarframleiðslan eigi eftir að dragast verulega saman, hvatinn til þess að auka umsvifin í hagkerfinu verða að engu vegna þess að allt miðar að því að draga úr súrefnisflæðinu sem þarf til þess að fólk og fyrirtæki sjái sér hag í því að skapa verðmæti undir formerkjum gríðarlegrar skattheimtu.

Það dylst fáum að hjól hagkerfisins snúast hægt um þessar mundir og t.d. er fasteignamarkaðurinn frosinn, samdráttur er þegar til staðar í heilbrigðis- og menntakerfinu, viðvarandi atvinnuleysi staðreynd og ljóst að lítið verður um nýjar fjárfestingar á komandi mánuðum m.a. vegna gjaldeyrishafta. Er það ekki einmitt brjálæði að skrúfa fyrir súrefnið þegar fyrirtækin og fjölskyldurnar þurfa á innspýtingu að halda? Munu skatttekjur hins opinbera hrynja vegna vanhugsaðra lausna? Þurfa heimilin í landinu og fyrirtækin sem að halda úti atvinnustarfssemi ekki heillavænlegri boðskap en skattkerfi sem miðar af því að fækka skattberandi fyrirtækjum og einstaklingum?

Þurfum við ekki einmitt á hvatningu og lausnum að halda sem miða að því að fá hjólin til þess að snúast aftur?

Gagnrýnir stjórnarandstöðuna

Lokað hagkerfi

Það er ljóst að árið 2010 verður erfiðara en það ár sem er að líða undir lok. Framundan verður niðurskurður, minni neysla heimila og færri fjárfestingar fyrirtækja. Hærri skattheimta undir þeim kringumstæðum sem við erum í núna segir allt sem segja þarf. Það eru engar aðrar lausnir á borði núverandi ríkisstjórnar, markvisst er unnið á móti fjárfestingum erlendra aðila með gjaldeyrishöftum auk þess sem að skattar á einstaklinga og fyrirtæki hækka. það virkar á mann eins og það sé verið að loka helstu lífæðum hagkerfisins t.d.  hefur sjávarútvegsráðherrann viðrað hugmyndir um að láta vigta allan ferskan fisk sem fluttur er úr landi og búa þannig til auka fyrirhöfn fyrir sjávarútveginn.

Það var einkar fróðlegt viðtalið við fjármálaráðherra í Kastljósinu í gærkvöldi, en það er ljóst að hann er að reyna að gera það sem hann telur sig geta gert til þess að fjármagna kerfið og halda uppi þjónustustiginu í samfélaginu. Það er í sjálfu sér gott markmið en það fór um mig hrollur þegar ég hugsaði til Frjádags eftir að hann skolaði á land á eyðieyjunni.  Þegar hann raknaði úr rotinu þá þurfti hann líka að finna sér eitthvað að bíta og brenna. Þrátt fyrir þá staðreynd að nú eigi sér stað tilfærsla frá hinum ríku til þeirra sem verr eru settir þá megum við ekki gleyma því að núverandi aðgerðir munu skrúfa upp verðlag, hækka verð á aðföngum til fyrirtækja sem eru nauðbeygð að framsenda reikninginn til þeirra sem þurfa nauðsynlega á vörunum og þjónustunni að halda. Hærri verð, minnka neyslu og draga á sama tíma úr getu fyrirtækja til þess fjárfesta, endurnýja birgðir og halda úti ábyrgri starfssemi með starfsmenn á launaskrá. Auðvitað kemur góðmennska fjármálaráðherra ekki bara fram í lægri sköttum hjá þeim sem að verst hafa það því að afborganir af lánum þeirra munu hækka auk þess sem að verð á vöru og þjónustu mun einnig hækka vegna verðlags- og vísitöluáhrifa. Þegar upp er staðið  er ljóst að þeir sem að verst eru staddir eru ekki endilega í góðum málum þrátt fyrir góðmennsku og góðan hug. Þeir verstu settu þurfa líka eitthvað að bíta og brenna!

Besta dæmið um virkni markaðarins var þegar að Mcdonalds lokaði og Metro borgarar tóku yfir. Neytendur munu alltaf laga sig að nýjum veruleika og ávaxta sitt pund með tilliti til eigin þarfa, notagildis og þess sem handbært er hverju sinni. Það sama munu fyrirtækin gera eins og dæmið að ofan sýnir. Fyrir þá sem eiga meira þá skiptir þessi aðgerð sennilega ekki miklu máli því þeir efnameiri geta flestir staðið undir breyttum veruleika.

Ég velti því líka fyrir mér hvort að þetta kunni einnig að hreyfa við fólki og það flytji hreinlega að landi brott og að færra fólk skili sér aftur til Íslands að loknu námi. Erum við ekki einmitt að reisa okkar eigin Berlínamúr fyrir þá sem eru erlendis? Hagkerfi sem að lokar dyrunum og býr ekki til tækifæri fyrir fólk og fyrirtæki er ekki líklegt til þess að sigrast á vandamálunum.

Verður söluhæsta bókin um næstu jól þessi: Lifað á loftinu?

 

 

Ýtir undir landflótta

Svissneska leiðin

Ég verð að segja að ég er innilega sammála Styrmi fyrrum ritstjóra Morgunblaðsins, sem að segir að þjóðin þurfa að ráða í öllum meiriháttar málum. Menn verða að spyrja sig hvort, að það sé eðlilegt að 63 manna hópur kjörinna fulltrúa, sem að stjórnar til 4 ára í senn taki allar meiriháttar ákvarðanir. Hér í Sviss hefur þessu einmitt veirð öfugt farið þrátt fyrir þá staðreynd að hér eru milljónir á meðan íslenska þjóðin telur ca. 330 þúsund einstaklinga.

Hvort er betra, að þjóðin axli ábyrgð á eigin gjörðum eða þröngur hópur þeirra sem að telja sig vita betur? Við sjáum hvernig ICESAVE málið stendur núna. Ég ætla ekki að tala niður til kjörinna fulltrúa okkar en þeir hafa margir hverjir sýnt af sér þá hegðun sem er lítt til eftirbreytni, eins og t.d. umræðan um ICESAVE málið hefur sýnt. Áhrifin þekkja flestir og þjóðin er klofin í fylkingar. Er það vænlegt til árangurs?

Af Begga bónda

Begga bónda var mikið niðri fyrir í kvöldfréttum Sjónvarpsins í kvöld. Hann skaut föstum skotum á formann sinn Steingrím J. fjármálaráðherra. Beggi er í sömu sporum og margir aðrir sem að lögðu nafn sitt undir í kosningabaráttunni - voru sviknir og sviku út í nafni málstaðar VG. Beggi hefur verið harður talsmaður íslensks landbúnaðar og líklega verður bóndinn að bregða sér af bæ og sækja að sínum manni fyrir sunnan ef hann ætlar að vera samkvæmur sjálfum sér. Auðvitað þýðir ekkert að gráta í kvöldfréttum Sjónvarps menn verða hreinlega að flytja sig á milli bása. Það var nú einu sinni Kruschev sem á að hafa sagt að stjórnmálamenn væru allsstaðar eins, þeir lofuðu að byggja brýr, jafnvel þar sem að engin væri áin. Það er greinilegt að atkvæðagreiðslan hefur ekki bara varpað skugga á trúverðugleika VG jafnvel þó svo að þingmenn flokksins reyni að klóra í bakkann. Það er líka með miklum ólíkindum hvað fjölmiðlar eru linir að krefjast afdráttarlausra svara og skýringa sem kjósendur eiga rétt á.